Wyszukaj
Starożytny Rzym przejął od Etrusków metodę pochówku w podziemnych korytarzach zwanych katakumbami. Komory grobowe wykuwane były w ścianach. Groby znamienitych osób umieszczano w osobnych, dużych i sklepionych pomieszczeniach, otwierających się na korytarze łukiem. Wczesne chrześcijaństwo wykorzystywało często katakumby na kaplice. Ściany zdobiono malowidłami, głównie o tematyce symboliczno – eschatologicznej. W pierwszych wiekach funkcjonowania nowej religii miejsce pochówku stawało się ośrodkiem kultu religijnego. Typowy grobowiec naziemny przyjmował kształt dołu przykrytego marmurową lub ceglaną płytą. Rodziny osób majętnych posiadały groby o bardziej złożonej formie: do grobowca dobudowywano pomieszczenia przeznaczone do ceremonii pogrzebowych. W dwóch pierwszych wiekach naszej ery chrześcijanie nie posiadali odrębnego terenu pochówku dla swoich wyznawców. Zespoły grobów pod otwartym niebem zaczęły być z czasem nazywane „cmentarzami”, co stanowiło uproszczoną nazwę grecką oznaczającą noclegownię. Grób miał charakter nienaruszalny i często odwiedzany przez krewnych zmarłego. Nierzadko przynoszono jedzenie oraz wonności, którymi skrapiano miejsce pochówku. Praktyka zapalania świec na grobie pochodzi najprawdopodobniej z IV wieku. Przy grobach praktykowano także modlitwy, żeby mogli oni uzyskać zbawienie wieczne.
Najświętszym dla chrześcijan miejscem pochówku jest od 2 tysięcy lat grota, w której złożono ciało Jezusa po ukrzyżowaniu. Nad nią wybudowana została Bazylika Grobu Pańskiego, łącząca w sobie pamiątkę kaźni, ukrzyżowania, złożenia do grobu i zmartwychwstania. Pierwsza świątynia pochodziła z wieku IV i wybudowana została z inicjatywy cesarza Konstantyna oraz jego matki, św. Heleny. Drugim takim uświęconym miejscem jest lokalizacja grobu świętego Piotra na watykańskim wzgórzu. Zgodnie z tradycją oraz rozszerzającym się kultem w IV wieku wybudowano pierwszą świątynię – mauzoleum nad grobowcem Apostoła. W kolejnych wiekach świątynia była przebudowywana, aż nabrała obecnego kształtu Bazyliki. W wieku XX przeprowadzono pierwsze badania archeologiczne pod konfesją. Odkryto pozostałości cmentarza oraz zachowane grobowce pogańskie i chrześcijańskie rozmieszczone wzdłuż antycznej drogi rzymskiej Via Cornelia. Znaleziono także mur z wykutymi tekstami wezwań do Jezusa, Marii i świętego Piotra. Ze względu na czerwony kolor tynku nazwano go murro rosso – czerwonym murem. Po dokładnym zbadaniu okazało się, że jest to dwupoziomowa kaplica nagrobna, z dwiema kolumienkami i marmurowa płytą. W murze znajdowała się skrytka zawierająca kości starszego, postawnego mężczyzny żyjącego w I wieku. Kości owinięte były drogocenną tkaniną, co wskazywało na szczególną cześć, jaką cieszył się ten człowiek. W pobliżu znajdował się napis w języku greckim: „Petros en i”, czyli Piotr jest tutaj. Zebrane dowody nie wykluczyły, iż pod ołtarzem obecnej Bazyliki spoczywają autentyczne kości Piotra Apostoła.
W islamie obrzędy pogrzebowe opisane są w sunnach. Pochówek powinien się odbyć w ciągu 24 godzin po śmierci. Dłuższy czas nie sprzyjał bowiem wędrówce duszy do raju. Pogrzeb odbywał się w pobliżu miejsca zgonu, bez konieczności przewożenia, które wydłużyłoby niepotrzebnie czas. Przed uroczystościami ciało należało dokładnie przygotować według ściśle określonych procedur oraz owinąć w całun symbolizujący całkowite oddanie Bogu. Po modlitwach wybrane osoby niosły zmarłego na pobliski cmentarz. Było to uważane za uczynek honorowy. Złożone ciało zmarłego było skierowane w stronę Al-Ka’by w Mekce – najważniejszej świątyni w świecie islamskim. W tradycji kultywowanej przez społeczność Tatarów do mogiły wkładało się papierowy zwój – daławar (z tureckiego: modlitwy, zbiór modlitw), na którym spisane są teksty, które miały być pomocne zmarłemu w momencie przyjścia aniołów. Krewni zmarłego zobowiązani byli do rozdania jałmużny po pogrzebie. Troska o cmentarze była obowiązkiem wszystkich wiernych. Nekropolie powinny być czyste i zadbane. Nagrobki muzułmańskie do dnia dzisiejszego są bardzo skromne. Do wyjątków należą mauzolea wybitnych osób zasłużonych np. dla państwa osmańskiego. W Stambule znajdują się grobowce sułtana Sulejmana Wspaniałego i jego żony Roksolany. Zlokalizowane są na osmańskim cmentarzu mieszczącym się na dziedzińcu Meczetu Sulejmana, w osobnych budowlach. Wnętrze mauzoleum Roksolany ozdobiono płytkami ceramicznymi z Izniku, skąd pochodzi najpiękniejsza turecka porcelana. Wewnątrz mauzoleum Sulejmana znajdują się trzy drewniane sarkofagi sułtańskie. Pochowano tu również sułtana Ahmeda II, Sulejmana II oraz córkę Sulejmana Wspaniałego – Mihrimah, uważaną za najpiękniejszą księżniczkę świata. Cmentarz wraz z meczetem należy do dużego kompleksu świątynnego, w skład którego wchodzą także fontanny do ablucji, minarety, dziedzińce z kolumnadami, łaźnie, szkoła teologiczna, szkoła medyczna i kuchnia dla ubogich.
Każda religia wypracowała swoje rytuały pogrzebowe oparte o wielowiekową tradycję. Szacunek zmarłym oddaje się niezależnie od miejsca zamieszkania oraz wyznania.
opr. Barbara Munk
Źródła:
Ks. J. Chmiel, Pogrzeb Jezusa w świetle zwyczajów żydowskich”, 1984
„Pogrzeb i żałoba w tradycji żydowskiej”, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 2020
A.Raszkiewicz, „Pogrzeb w Islamie”, 2013
Encyklopedia Religii Świata
Religia. Encyklopedia PWN
Wikipedia
https://www.rp.pl/historia/art1158781-przeklety-grobowiec-pierwszego-cesarza-chin
https://budynkowo.pl/news/zapomniane-cmentarze-zaginionych-kultur/
