Wyszukaj
Pomiędzy rzekami Tygrys i Eufrat na Bliskim Wschodzie położona była Mezopotamia, kraina historyczna i geograficzna wspominana wielokrotnie w Biblii. Na jej terenie istniało wiele społeczności o wysokim rozwoju cywilizacyjnym, których początki datuje się na V tysiąclecie p. n. e. Były to między innymi ludy Sumerów oraz semickich Akadów, Amorytów, Aramejczyków, Hurytów, Chaldejczyków i Kasytów. W miastach Mezopotamii rozwijały się odrębne tradycje historyczne i teologiczne, często oddziałujące na siebie nawzajem. Na tych terenach leży obecnie Irak i Kuwejt. W ujęciu geograficznym obszar rozciąga się od północnej Syrii aż po Zatokę Perską i od Iranu aż po Arabię, czyli od Aleppo do jeziora Urmia na północy i ujścia rzeki Szatt al-Arab do Zatoki Perskiej na południu.
Mezopotamia leżała na skrzyżowaniu starożytnych szlaków pomiędzy Egiptem a cywilizacjami rzeki Indus, dlatego szybko i często dochodziło tu do wymiany nowinek kulturalnych, społecznych czy religijnych. Pierwszą cywilizację miejską sprzed 4 tysięcy lat przypisuje się Sumerom. W każdym z miast – państw tworzących pierwotną organizację polityczną, rozwijała się odrębna tradycja kulturowa i religijna. Z ich dziedzictwa korzystały następnie kolejne cywilizacje zamieszkujące teren Mezopotamii. Sumeryjska gospodarka oparta była na rolnictwie i hodowli. Starożytni mieszkańcy tworzyli narzędzia z brązu oraz stosowali system miar i wag. Używali pługu i koła garncarskiego. Posługiwali się kalendarzem, zaawansowaną matematyką i astronomią. Stworzyli pierwszy znany system znaków służących do zapisywania na glinie – tak zwane pismo klinowe, które funkcjonowało około 3 tysięcy lat. Ten mechanizm dał ogromny bodziec dla rozwoju piśmiennictwa, techniki, języka, handlu, religii i prawa. Pismo klinowe powstawało przy użyciu trzcinowego rylca, za pomocą którego wykonywano klinowe wgłębienia w glinianych tabliczkach. Kombinacje tych znaków reprezentowały sylaby, które można było łączyć w słowa. Po tym, jak pismo klinowe zostało zastąpione alfabetycznym pismem, setki tysięcy glinianych tabliczek i innych przedmiotów z inskrypcjami pozostawały nieodczytane przez kolejne 2000 lat. Dopiero na początku XIX wieku, kiedy archeolodzy po raz pierwszy zaczęli wykopywać tablice, uczeni mogli zacząć odszyfrowywać te teksty. Dziś umiejętność czytania pism klinowych jest kluczem do zrozumienia wszelkiego rodzaju działań kulturowych na starożytnym Bliskim Wschodzie.
Sumerom przypisuje się tworzenie pierwszych dzieł literatury. Jednym z zachowanych utworów jest „Epos o Gilgameszu”, który zawiera między innymi opis potopu, uznawany za możliwy pierwowzór biblijnej opowieści. Największym źródłem wiedzy na temat starożytnego świata Bliskiego Wschodu są teksty klinowe w językach sumeryjskim i akadyjskim. Najstarsze archiwa pochodzą z miasta Uruk i zawierają spisy darów świątynnych. Uruk było starożytnym miastem położonym nad starym korytem Eufratu.
Sumerowie byli konstruktorami, jako pierwsi znaleźli także praktyczne zastosowanie dla koła. Ze względu na bardzo rzadkie deszcze i nieregularne wylewy Eufratu i Tygrysu zbudowali sieć kanałów irygacyjnych zapewniających wodę uprawom.
W pierwszej połowie 3 tys. lat p.n.e. do dużego znaczenia wśród Sumerów doszło państwo-miasto Ur, w którym wykształcił się dynastyczny ustrój. Z czasem stało się stolicą imperium. W mieście budowano zigguraty będące świątyniami o charakterystycznej tarasowej budowie oraz grobowce, w których chowano sumeryjskich władców. Ziguraty były tworzone od 3 tysiąclecia p. n. e. na terenie całej południowej Mezopotamii. Były to budowle sakralne w formie kilku zmniejszających się platform ułożonych jedna na drugiej. Na szczycie znajdowało się właściwe sanktuarium. Można tam było wejść po stromych schodach lub rampie, która obiegała dookoła cały budynek. Wymiary ziguratów odzwierciedlały przeważnie wielkości podstawowych cyklów kosmicznych. Starożytne monumenty uważane były za symboliczne połączenie nieba z ziemią. Najprostsze budynki mieszkalne wznoszono z wiązek trzciny, gliny lub cegły suszonej. Pałace i zigguraty budowano często z kamienia. Najstarszymi zabytkami sztuki sumeryjskiej były wyroby ceramiczne zdobione geometrycznie, z licznymi ornamentami np. z wystylizowanych wizerunków kozłów, psów, ptaków oraz ołtarzy i świątyń. Ceramika z przełomu IV i III tysiąclecia p.n.e. malowana była czerwonymi, czarnymi brązowymi lub fioletowymi barwami na jasnym tle. Znane były kolory lazurowy i żółto-zielony lub zielony (sałatowy). W trzecim tysiącleciu p. n. e. Sumer zaczął stopniowo tracić znaczenie polityczne, a dziedzictwo kulturowe zostało zaadaptowane przez Babilonię, Akadię i Asyrię.
opr. Barbara Munk
Źródła:
Encyklopedia Religii Świata
Religia. Encyklopedia PWN
ciekawostkihistoryczne.pl
encyklopedia.pwn.pl
diecezja.gda.pl/cykl-katechez-niedzielnych
Miesięcznik „Żywa Archeologia”
pl.wikipedia.org/wiki/Ur_(miasto)
Platforma edukacyjna Ministerstwa Edukacji i Nauki, „Cywilizacja Mezopotamii”
portalcel.pl/mit-niniwy
vaticannews.va/pl/swiat
